ANANDA LAHARI-15

    గయే  మాంగల్య గౌరికా

 " గదాధర సహోదరి గయా గౌరీ నమోస్తుతే
   పితౄణాంచ సకర్తౄణాం దేవి సద్గుణదాయిని
   త్రిశక్తిరూపిణీ మాతా సచ్చిదానందరూపిణి
   మహ్యం భవతు సుప్రీతా  గయా  మాంగళ్య గౌరికా"

  ఫల్గునితీర  బీహారు రాష్ట్రములోని  గయ అను ప్రదేశములో పడిన మాయాసతి యొక్క వక్షోజములు ,దయయే ధర్మముగా గల మాంగల్య గౌరీదేవిగా ప్రకటింపబడి, ఆ క్షేత్రమును "పాలనా పీఠముగా" కీర్తింపబడుచున్నది.మంగళగిరి కొండలపై తూర్పు ముఖాభిముఖియైన్ గుహాలయములో తల్లి స్థితికారకత్వముగల తన రెండు స్తనములను,రెండు శిలారూపములుగా దర్శింపచేస్తూ,దయ చూపిస్తున్నదని పద్మ,విష్ణుస్థలపురాణములు కీర్తించుచున్నవి.

      " గయ" అను శబ్దమునకు అనేక మూలములు కలది అను అర్థము కలదు.విష్ణువుచే ఖండించబడిన గయుని శరీరపు ముక్కలు అనేకములు ఈ పవిత్ర క్షేత్రమున అనేక అచలములై(కొండలై) అచంచల భక్తితో అమ్మను ఆరాధించుచున్నవి.
  గయ అను పదమునకు పునీతముగావింపబడిన ప్రదేశము అని మరొక అర్థము కలదు.సుదర్శన చక్ర స్పర్శచే పునీతము గావింపబడిన అసురుని శరీరభాగములకు గయ అను నామము సార్థకమగును.

 ఇక కుడి ఎడమైతే పొరపాటులేదోయ్ అన్నారు పెద్దలు.వర్ణవ్యత్యయమును పరిశీలిస్తే గయ అను పదము యగ గా యాగ గా అన్వయించుకుంటే బ్రహ్మర్షుల యజ్ఞవాటిక (యజ్ఞము జరిగిన దేహము) గాను ప్రకాశిస్తున్నదిమంగళగౌరీదేవి అనుగ్రహించిన అనేకానేక కథలు ప్రచారములో కలవు.శ్రావణ మాసములో,ఆశ్వయుజ ,కార్తీక మాసములలోనవరాత్రులందును అమ్మవారి పూజలు వైభవోపేతముగా జరుగును.ప్రతి మంగళవారము.శుక్రవారము ప్రత్యేక పూజలు జరుగును.వక్షద్వయ ప్రతీకలుగా రెండు గోపురములు ఆకలిదప్పికలను తీర్చుచుండును. శాక్తేయులకు-బౌద్ధులకు గయాక్షత్రము కొంగు బంగారము.శ్రాద్ధకర్మ ఫలితమును పితృదేవతలకు అందించు అద్భుతము..

    పూర్వము మగధదేశములో కుండిన నగరములో ధర్మపాదుడూ అను వైశ్యుడు కలడు.అతని భార్య మహా సాధ్వి,ఒక సాధువు ఆమె బిక్షను ప్రతి రోజు తిరస్కరించుచున్నాడని వగచి,తన భర్తకు చెప్పగా,బంగారు కాసులను సాధువునకు భిక్షగా ఇమ్మటాడు ధర్మపాదుడు.మరునాడు ఆమె అత్లే చేయబోవగా సాధువు కుపితుడై భిక్ష నిరాకరణకు కారణమును తెలియచేసి,సాధువులను బంగారు భిక్షతో అవమానపరచినందులకు సంతానము కలుగకుండునుగాక అని శపించెను.పశ్చాత్తాపము పొందిన ఆ పతివ్రతను కరుణించి,సంతానమునకు ఒక ఉపాయమును సూచించి వెడలెను.

  అమ్మ తలచుకుంటే అసాధ్యమేముంది.ధర్మపాదుడు ఊరిచివరగల చూతవృక్షమును సమీపించెను. చూడముచ్చటగ  చూతఫలములతో చూలింతవలెనున్న ఆ చెట్టును చూసిన వెంటనే దురాశ ధర్మపాదునిలో ప్రవేశించి ఆనతిని మీరి,ఒక ఫలమును గాకుండా అనేక మామిడిపండ్లతో తనఒడిని నింపెను.ఎవరికెంత ప్రాప్తమో అంటే కదా.అన్ని పండ్లు ఒక్క పండుగా మారిపోయెను.చేసేదిలేక అయోమయముగనున్న ధర్మపాదునిపై అమ్మ ఆగ్రహించి,ఆ ఫల భక్షణము వలన వారికి అల్పాయుష్కుడగు కుమారుడు కలుగునని సెలవిచ్చి,అంతర్ధానమయ్యెను. 

    అమంగళము ప్రతిహతమగుగాక.

     వారికి అత్త్యుత్తముడైన బాలుడు జన్మించెను.వానికి శివుడు (శుభప్రదుడు) అను నామకరణమును చేసిరి.పుణ్యతీర్థ స్నానము-పుణ్యక్షేత్ర దర్శనము సర్వపాపహరమని తలచి శివుని మేనమామ అతనిని కాశి క్షత్రమునకు తీసుకుని వెళ్ళగా,అక్కడ మంగళగౌరీ భక్తురాలైన సుశీల అను సద్గుణాల రాసితో వివాహమై,ఆమె పాతివ్రత్యమహిమ తల్లి ఆగ్రహమును అనుగ్రహముగా మార్చి ఆశీర్వదించగా వారు ఆనందముగా కలకాలము అమ్మను సేవించి తరించిరి.అకళంకరహిత స్వర్ణవర్ణ శోభితను  

   శ్రీకృష్ణుడు ధర్మరాజుతో త్రిపురాసుర సంహారసమయమున శివుడు ఈ తల్లిని పూజించెనని చెప్పెన

  అంగారకుడు మంగళగౌరిని పూజించి కుజగ్రహ అధిపతియైనాడని మంగళుడు అను పేరును పొందెనని చెబుతారు.

   ఇంకా ఎందరో కథకాటుకను ధరించి కనులకున్న అహంకారపొరలను తొలగించుకున్నారనుట

  నిస్సందేహము

  ఎల్లోర గుహాలయమునందు "కళ్యాణ వైభోగమే గౌరీ కళ్యాణ ...అనుగ్రహమే అయిన తల్లి మనలను అనుగ్రహించుగాక.

    ( శ్రీ మాత్రే నమః.)

ANANDA LAHARI-19

. శ్రీశైలే భ్రమరాంబికా
*****************

" శివ పార్శ్వావస్థిత మాతే శ్రీశైలే శుభపీఠికే
భ్రమరాంబిక మహాదేవి కరుణారస వీక్షణ"

" శ" కారము సుఖ బీజము."ర" కారము అగ్ని బీజము."ఈ" కారము చిఛ్చక్తి స్వరూపము.ఎటువంటి పరిస్థితినైనను అనుకూలముగా చేయగలది "శకారము." శకార-ర కార-ఈ కార సమ్మిళితము శ్రీశైలము. శ్రీశైలమునకు సిరిగిరి,శ్రీగిరి,శ్రీ పర్వతము మొదలైన నామాంతరములున్నవి.శ్రీ అనగా సంపద. శైలము అనగా పర్వతము."శ్రీశైలము" అనగా సంపద్వంతమైన పర్వతము.దీనికి శ్రీ కైలాసము అనుపేరు కూడా వ్యవహారములో కలదు.మహేశ్వరులు శ్రీ కైలాసమునందున్నారని 13 వ
శతాబ్దపు శాసనము తెలియచేయుచున్నది

కృష్ణానదీ తీరమున,దట్టమైన నల్లమల అడవుల గుట్టలపై పడిన మాయాసతి మెడ భాగము "భ్రమరాంబికా దేవి" గా భక్తులను అనుగ్రహించుచున్నది.అయ్యవారు మల్లిఖార్జున స్వామి. శ్రీ సిరివరపు నాగమల్లిఖార్జున శర్మగారి అభిప్రాయము ప్రకారము శ్రీశైలము ద్వాదశ జ్యోతిర్లింగములలో రెండవది.అష్టాదశ శక్తిపీఠములలో ఆరవది.దశ భాస్కర క్షేత్రములలోను ఆరవది.

అమ్మవారి గర్భగుహ లోపల అగస్త్యముని భార్య లోపాముద్రా దేవి,ముందు భాగమున శ్రీచక్రము ప్రతిష్టింపబడినవి.

దేవాలయ గర్భాలయ వెనుకభాగమున నిలబడి గోడకు చెవి ఆనించి వింటే ఝుమ్మనే భ్రమరనాదము వినిపిస్తుంది.ఇందులకు ఒక కథ ఉందని భావిస్తారు

అరుణుడు అను అసురుడు శ్రీపర్వతము మీద అచంచల

భక్తి విశ్వాసములతో బ్రహ్మగురించి కఠోర తపమాచరించెను.ప్రసన్నుడైన బ్రహ్మ ప్రత్యక్షమై

అరుణుని ఏదైనా వరమును కోరుకొమ్మనెను.దురాలోచిత వరములు దు:ఖ హేతువులు.సంతసించిన అరుణుడు బాగా ఆలోచించి తనకు రెండుకాళ్ళ ప్రాణి వలన కాని,నాలుగు కాళ్ళ ప్రాణి వలనగాని మరణము సంభవింపరాదు.ఆ వరమును అనుగ్రహింపమనెను."తధాస్తు" అని బ్రహ్మ అనగానే వరగర్వితుడైన అరుణుడు తనకు మరణభయము లేదని,దేవతలపై దండెత్తి వారిని స్వర్గమునుంచి తరిమివేసెను.అసహాయులైన దేవతలు ఆదిశక్తిని శరణు వేడగా,అమ్మ బ్రహ్మ వరమును గౌరవిస్తూనే తాను ఆరు కాళ్ళు గల షట్పదముగా మారి,తననుండి లెక్కలేనన్ని తుమ్మెదలను
సృష్టించి అరుణాసురుని అంతమొందించి,దేవతలను అనుగ్రహించెను షట్పదమునకు మరొక పేరు భ్రమరము.మకరందమునకై ఝుంకారము చేయుచు భ్రమణము చేయునది (తిరుగునది) కనుక దానికి ఆ పేరు వచ్చెను.శ్రీశైలమున తుమ్మెదల రూపమును ధర్మరక్షణకై ధరించిన తల్లి కనుక భ్రమరాంబ నామముతో కొలువబడుచున్నది..

" శ్రీ శైల శిఖరం దృష్ట్వా పునర్జన్మ నలభ్యతే."

ఒకసారి పార్వతీ పరమేశ్వరులు తమ భక్తులను పరీక్షించుటకై వృద్ధ దంపతులవలె కోనేరులో దిగి ఏ పాపము చేయనివారిని తమకు చేతిని అందించమనిరి.అందరూ ఏదో ఒక పాపమును చేసిన వారే.తొలగిపోతాయన్న నమ్మకము లేనివారే.కాని ఒక వేశ్య మాత్రము తాను శిఖర దర్శనము చేసినందువలన నిష్కళంకనని వారికి చేయినిచ్చి చరితార్థురాలయినది.

ఇక్కడ ఆదిదంపతుల పేర్ల విషయములోను కించిత్ చమత్కారము తొంగిచూస్తున్నది.సామాన్యముగా స్త్రీమూర్తులను పూలతోను పురుషులను తుమ్మెదలతోను పోల్చుట కవుల సంప్రదాయము.కాని ఇక్కడ స్వామి మల్లిక-అర్జునుడు.తల్లి భ్రమర-అంబ.శివతత్త్వామృతమను మధువును గ్రోలుటకు అమ్మ శివనామమను ఝుంకారమును చేయు మధుపముగా మారి,స్వామి చుట్టు నిరంతరము పరిభ్రమిస్తుంటుందట.నిర్గుణ,నిరాకార,నిరంజన మూర్తులకు లింగ భేదముంటుందా? చిద్విలాసములు తప్ప

ఫాలధార-పంచధారలు స్వామి లీలా విశేషములు.తెల్లమద్ది వృక్ష రూపములోనున్న స్వామి తల్లి ఎందరో రాజుల,చరిత్రకారుల కవి పండితులచే కీర్తింపబడుచు వారిని అనుగ్రహించుచున్నారు.పాండవులు,శ్రీ రాముడు కూడా ఇక్కడ ధన్యులైన వారే.కోయవారు,గిరిజనులు ప్రతి చైత్ర మాసమునందు "కుంభం" అను పేర జాతరను నిర్వహిస్తారు.పార్వతీ పరమేశ్వరులకు వారి భక్తులకు ఇక్కడ ప్రతిరోజు పండుగయే.

గోకర్ణ పురాణ స్తుత "పర్వతాగ్రే నదీ తీరే బ్రహ్మ విష్ణు శివాశ్రితే" మనలను ఆశీర్వదించును గాక

శ్రీ మాత్రే నమ:.

( అమ్మదయ

కొనసాగుతుంది.)

ANANDA LAHARI-18

1 ఓఢ్యాణే గిరిజాదేవి

" ఓఢ్యాణే గిరిజాదేవి పితృర్చన ఫలప్రదా
బిరజ పరా పర్యాయస్థిత వైతరిణితటే
త్రిశక్తీనాం స్వరూపాచ లోకత్రాణ పరాయణా
నిత్యం భవతు సాదేవి వరదా కులవర్ధని."

వైతరిణి నదీతీరమున కల ఓఢ్యాణపురములో మాయాసతి నాభిభాగము పడి వరప్రదాయిని గిరిజాదేవిగా కొలువైనది.ఒడిషా/ఒరిస్సా/ఒడియా/ఒరియా అని
పిలువబడుచున్న, ప్రదేశములోని జాజ్ పూర్ ప్రాంతమును జగజ్జనని తన నివాసముగా ఎంచుకున్నది.నాభి ప్రదేశమును నడుమును ఒడ్డానముతో ప్రకాశించు తల్లి ఉన్న ప్రదేశము కనుక ఓఢ్యాణపురము అని కూడా భావిస్తారు.హిమవన్నగము మేనకలను తల్లితండౄలుగా అనుగ్రహించిన తల్లి కనుక గిరిజాదేవి అని అమ్మను కొలుస్తారు.విరజ అనగా శుభ్రపరచు అను అర్థమును అన్వయించుకుంటే మన పాపములను శుభ్రపరచుచు మనలను పునీతులను చేయు తల్లికనుక విరజాదేవి అని పూజిస్తారు.ఆర్యా స్తోత్ర ప్రకారము ఉత్కళరాజ్యస్థులు విరజా దేవిని తమ కులదేవత గా ఆరాధించెడివారు.

తల్లి మహాలక్ష్మి-మహాశక్తి-మహా సరస్వతిగా పరిపాలిస్తుంటుంది.అమ్మ నాభి ప్రదేశము పడిన ప్రదేశము అని కొందరు భావిస్తే,గయాసురుని నాభి పడిన ప్రదేశమని మరికొందరు ఇక్కడ బావిదగ్గర పితృకార్యములను నిర్వహిస్తుంటారు దాని వలన ఇక్కడ ప్రవహిస్తున్న వైతరిణి నది వారిని యమలోకబాధలనుండి విముక్తిని ప్రసాదించి,తరింపచేస్తుందని నమ్ముతారు.

అమ్మ కిరీటము చంద్రరేఖ,గణేశుడు,లింగముతో ప్రకాశిస్తూ ఉంటుంది.అమ్మ ఒకచేతిని మహిషుని హృదయములో గండ్రగొడ్డలిని గుచ్చుతూ,మరొక చేతితో వాని తోకను పట్టుకుని దర్శనమిస్తుంటుంది.విరజాదేవితో పాటు భగళాముఖి అమ్మవారు కూడా ఇక్కడ నెలవైయున్నారు.గిరిజాదేవి లీలలను వివరిస్తు,సప్తమాత్రికలను సందర్శింప చేస్తూ ఇక్కడ అద్భుతమైన మ్యూజియము కలదు.

ఇంతకీ ఎవరా మహిషాసురుడు? ఏమా కథ?

కశ్యప ప్రజాపతికి దనదేవి యందు జన్మించిన దానవులలో రంబుడు-కరంబుడు అను ఇద్దరు అన్నదమ్ములు అత్యంత శక్తివంతమైన సంతానము కొరకు పరమేశ్వరుని ఈ క్రిందివిధముగా ధ్యానించసాగిరి.

రంబుడు దక్షిణాగ్ని,ఉత్తరాగ్ని,పశ్చిమాగ్ని,ప్రాగగ్ని ఉపరితలమున కల ప్రచంద సూర్యాగ్ని మధ్యమున నిలిచి ఘోరతపమును ఆచరించసాగెను.అతని తమ్ముడైన కరంబుడు జలదిగ్బంధనములో కఠోర తపమాచరించు చుండగా,దాని వలన కలుగు దుష్పరిణామ నివారణకై,ఇంద్రుడు మొసలిరూపమున దాగి,వానిని సంహరించెను.

విషయమును తెలిసికొనిన రంబుడు పగతో రగిలిపోతూ,శత్రువులను జయించాలంటే బలాఢ్యుడైన పుత్రుని సహాయము ఎంతో కలదని గ్రహించి,అగ్ని దేవుని ప్రార్థించ సాగెను.ఫలితము కానరాకున్న,తపమును మరింత ఉదృతమును కావించెను.అయినను అగ్నిదేవుడు కరుణించలేదని,తన తలను అగ్నికి సమర్పించగా ఉద్యుక్తుడాయెను రంబుని నిష్ఠనుకు సంతసించి అగ్ని వరమును కోరుకోమనెను.

రంబుడు బాగుగా ఆలోచించి కామరూపి ,అజేయుడు,ముల్లోకములను జయించగల కుమారుని కోరుకొనెను.అందులకు అగ్ని రంబుడు వెనుదిరిగి వెళ్ళునప్పుడు దేనిని చూసి/లేదా ఎవరిని చూసి మోహవివశుడగునో వారికి జనించిన కుమారుడు రంబుని కోర్కెను తీర్చగలడని పలికి అంతర్ధానమయ్యెను.

వెనుదిరిగి చనునపుడు ఎందరో సౌందర్యవతులు,అప్సరసాంగనలు తారసపడినా రంబుడు ఎటువంటి మన్మధ వికారమును పొందలేదు.ప్రయాణమును కొనసాగించుచుండగా అక్కడ ఒక మహిష్మతి అను గంధర్వ కన్య మరీచి మహాముని శాపవశమున మహిషమును చూచినంతనే మోహితుడాయెను.తత్ఫలితముగా మహిషము గర్భమును ధరించినది.రంబుడు ఆ మహిషమును తన నగరమునకు తీసుకొని వెళ్ళి జాగ్రత్తగా చూసుకొనసాగెను.ఒక ముహూర్తమున ఆ మహిషము దున్నపోతు తల-మానవ శరీరము గల ఒక దూడను ప్రసవించి ,శాప విమోచినియై తన గంధర్వ లోకమునకు పోయెను.

దైవ నిర్ణయ ప్రకారము మహిషుడు బ్రహ్మగురించి ఘోరతపమును చేయగా,సంతసించిన బ్రహ్మ ప్రత్యక్షమై వరమును కోరుకొమ్మనెను.మహిషుడు తనకు మరణములేని వరమును ప్రసాదించమనెను.అందులకు తనకా శక్తి లేదని,కల్పాంత సమయమున తానును నిష్క్రమించువాడనని,మరేదైనా వరమును అనుగ్రహించెదననెను.మహిషుడు అహంకారముతో "అబలలను అరికాలితో అణచివేయగలను" అని తలచి స్త్రీలు తప్ప ఎవరు తనను సంహరించని వరమును పొందెను.
మహిషుడు లేని సమయానుకూలతతో దేవతలు అతని రాజ్యమును ఆక్రమించిరి.
క్రుద్ధుడైన మహిషుడు అనేకానే బలసంపన్నులగు సైన్యములతో,దేవతలపై దండెత్తిజయించి ఇంద్రునితో సహా అందరిని తరిమివేసెను.అకారణముగా నిస్సహాయులైన దేవతలను రక్షించుటకు త్రిమూర్తుల ముఖవర్ఛస్సు నుండి ఒక అధుతశక్తి ఉపన్నమైనది.సకలదేవతలు తమ వర్చస్సును ఆ తల్లియందు ప్రవేశ పెట్టిరి.ఆ శక్తి ఒక రౌద్ర స్త్రీమూర్తిగా పరిణామము చెంది,దేవతలందించిన వివిధ మహిమాన్విత ఆయుధములతో మహిషునిపై దండెత్తి,మంచి-చెడుల సంఘర్షణయైన మహాయుద్ధములో కాసేపు మహిషునితో ఆదుకొని,సమయమాసన్నమవగానే.ఒకచేతితో వాని మదమను హృఇదిపై తన గండ్రగొడ్దలి నుంచి.రెండవచేతితో వానితోకను పట్టుకుని,వాని రాక్షసత్వమును మర్దించెను.అమంగళమును ప్రతిహతముగావించినది ఆ గిరిజాదేవి.

అమ్మ వారికి శారదీయ దుర్గాపూజ మహాలయ కృష్ణపక్షమునుండి ప్రారంభమై ఆశ్వయుజ శుక్లనవమి వరకు అత్యంత వైభవముగా జరుగును.శుక్ల అష్టమినుండి శుక్ల నవమి మధ్య సమయములో (జంతు) బలిదానములుబలిదానములు జరుగుచుండును.పూరి జగన్నాధ యాత్ర వంటి వైభవోపేతమైన శోభారథయాత్రతో మనలను పులకింపచేయు ఆ గిరిజా దేవి మన మనోరథములను నెరవేర్చును గాక.

శ్రీ మాత్రే నమః

ANANDA LAHARI-17

  కాశ్మీరేతు  సరస్వతి

 " శారద  నీరదేందు ఘనసార పటీర మరాళ మల్లికా
   హార  తుషార ఫేన రజతాచల కాస ఫణీశ కుంద మం
   దార సుధా పయోధి సిత తామర సామర వాహినీ శుభా
   కారతనొప్పు నిన్ను మది గానగ నెన్నడు కల్గు భారతీ" అని,

 శ్రీమదాంధ్ర మహాభాగవతములో పోతనామాత్యునిచే కీర్తింపబడిన సరస్వతి పీఠము మాయాసతి కుడిచేయి పడిన ప్రదేశముగా చెబుతారు. సర్వస్వాత్ సరస్వతి అను నానుడి కలదు.స్వాత్ లోపల నిండియున్న సర  సర్వము.మనలోపలనిండి సమయ సందర్భానుసారము ప్రకటితమయే శక్తియే  సరస్వతి అని సారస్వతమని  పండితులు భావిస్తారు. సంగీతములో సాహిత్యములో నిండియున్నా  స్వర ప్రస్థానములే  సరస్వతీ రూపముగా భావించే శాక్తేయ సంప్రదాయము కలదు.

      " అక్షరాభ్యాసములోనే" యోగశక్తి  నిక్షిప్తము అయివున్నది..వర్ణము అనగా అక్షరము-రంగు అని రెండు అర్థములు కలవు.సర్వశుక్లా  సరస్వతీ అన్న సూక్తిని గ్రహించినట్లయితే అమ్మవారు శుద్ధసత్వమైన తెల్లనితెలుపు రంగు.కనుక సర్వ వర్ణోప శోభితా అను స్తుతి వాక్యమును మనము అన్ని అక్షరముల స్వరూపముగా భావించినట్లయితే,మాతా సరస్వతి అక్షర శక్తులు రేకులుగా గల పద్మమునందు వసించునది. " అమృత,ఆకర్షిణి,ఇంద్రాణి,ఈశాని,ఉషకేశి,ఊర్థ్వ,ఋద్ధిద,ౠకార,ఌకార,ఌఊకార ,ఏకపద,ఐశ్వర్య,అంబిక,అక్షర అను అమ్మ శక్తులు పదహారు రేకుల "విశుద్ధి చక్రము" యై కంఠమునందు,తక్కిన అక్షరములు వివిధచక్రములుగా ,అక్షర లక్షణములుగా భాసించుచున్నవి..

  కాని ఉచ్చారణ విధానమును పరిసీలించినపుడు అక్ష్రములు హ్రస్వ-దీర్ఘ-ప్లుతములుగాను,తిరిగి ఒక్కొక్కటి,ఉదాత్త-అనుదాత్త-స్వరముగాను తొమ్మిది విధములుగా మారుతాయి.ఈ తొమ్మిది విధముల ఉచ్చారణ అను నాసికముగాను,నిరను నాసికముగాను (ముక్కు సహాయముతో-ముక్కు సాయములేకుండా) పలుకుచుండుట వలన తొమ్మిదిని రెండు తో హెచ్చవేసిన పద్దెనిమిది విధానములే అష్టాదశ శక్తిపీఠములు.(వివరించిన శ్రీ సామవేదము వారికి పాదాభివందనములు.)

     " కశ్మీరేతు సరస్వతి". క శబ్దము శిరస్సును సూచిస్తుంది.కశ్మీరము జ్ఞానప్రధాన కేంద్రము.ఇక్కడిది సర్వజ్ఞపీఠము. ఏ ప్రదేశమునుండి పండితులు ఇక్కడకు వచ్చి విజయము సాధిస్తారో ఆ వైపు ద్వారము తెరువబడేదట. ఆదిశంకరులు తమ ప్రతిభచే అప్పటివరకు తెరువని దక్షిణ ద్వారమును తెరిచారట.కశ్మీరమును శైవీ ముఖము అనికూడా అందురు.శివ జ్ఞానమును శైవీముఖము అందురు.ఇక్కడ జ్ఞాన విచారణకు ప్రాధాన్యతగలదు.

    జ్ఞానప్రదా సతీమాతా కాశ్మీరేతు సరస్వతీ
    మహావిద్యా మహామాయా భక్తిముక్తిప్రదాయినీ

    పూర్వం ఓసారి సనత్కుమారుడు బ్రహ్మ దగ్గరకు వెళ్ళి జ్ఞానాన్ని గురించి చెప్పమన్నాడు. శ్రీకృష్ణ పరమాత్మ సూచన మేరకు బ్రహ్మ సరస్వతిని స్తుతించి బ్రహ్మజ్ఞానాన్ని పొందాడు. ఆ తర్వాత ఆయన బ్రహ్మజ్ఞాన సిద్థాంతం చేసి సనత్కుమారుడికి చెప్పాడు. అలాగే పూర్వం భూదేవి అనంతుడిని తనకు జ్ఞానాన్ని ఉపదేశించమంది. అనంతుడు కశ్యపుడి ఆజ్ఞతో పలుకుల తల్లిని స్తుతించాడు. ఆ తర్వాతనే అనంతుడు నిర్మలమైన జ్ఞానాన్ని సిద్థాంతీకరించి భూమాతకు చెప్పగలిగాడు. పూర్వం వ్యాస భగవానుడు పురాణ సూత్రాల గురించి వాల్మీకిని అడిగాడు. వాల్మీకి జగదాంబను స్మరించాడు. అలా ఆయన సరస్వతి దయను పొంది పురాణసూత్ర జ్ఞానాన్ని పొందాడు. వ్యాసుడు కూడా నూరేళ్ళపాటు పుష్కర తీర్థంలో సరస్వతిని గురించి తపస్సు చేసి వరాన్ని పొంది సత్కవీంద్రుడయ్యాడు. ఆ తర్వాతే ఆయన వేద విభాగాన్ని, పురాణ రచనను చేశాడు. ఓసారి ఇంద్రుడుతనకు తత్వజ్ఞానాన్ని ఉపదేశించమని శివుడిని అడిగాడు. శివుడు పాటు దివ్వవాణిని తలచుకొని ఆ శక్తి ప్రభావంతో ఇంద్రుడికి జ్ఞానోపదేశం చేశాడు. ఆ ఇంద్రుడే బృహస్పతి దగ్గరకు వెళ్ళి శబ్ద శాస్త్రాన్ని చెప్పమన్నాడు. అప్పుడు బృహస్పతి వెంటనే పుష్కర క్షేత్రానికి వెళ్ళి వేయి దివ్వ సంవత్సరాల పాటు సరస్వతిని ధ్యానించి శబ్దశాస్త్రం పొందాడు.

      తన మీద దయచూపి జ్ఞాన, జ్ఞాపక శక్తులను ప్రసాదించమని, విద్యను చక్కగా శిష్యులకు బోధించే శక్తిని, గ్రంథ రచనా శక్తి, ప్రతిభ గల శిష్యులను తనకు ప్రసాదించమన్నాడు. సత్సభలలో మంచి విచారణ శక్తిని, సత్య స్వరూపిణి, వ్యాఖ్యాన రూపిణి, వ్యాక్యాధిష్టాతృ రూపిణి అయిన సరస్వతిని పదేపదే స్తుతించటంతో ఆ మాత యాజ్ఞవల్క్య మహర్షిని మళ్ళీ సంపూర్ణ జ్ఞానవంతుడిగా, సుకవిగా వెలుగొందమని ఆశీర్వదించింది. ఈ సరస్వతి స్తుతి అంతా దేవీ భాగవతంలో ఉంది.

     దొరలు దోచలేరు దొంగలెత్తుకుపోరు
   భాతృజనము వచ్చి పంచుకోరు
   విశ్వ వర్ధనమ్ము విద్యా ధనమ్మురా
   లలిత సుగుణ జాల తెలుగుబాల""

  ఏ దుర్మార్గులు కశ్మీరములోని జ్ఞానశక్తిని విధ్వంసము చేయలేరు. జ్ఞాన సరస్వతి ప్రవాహమును బంధించుట ఎవరి తరము?

  దేవి శరన్నవరాత్రులందును,మాఘ శుద్ధ పంచమియందును (వసంత పంచమి) మూలా నక్షత్రమునందును పలుచోట్ల ప్రత్యేక పూజలందు ,ఆ సరస్వతీ మాత మనకు జ్ఞాన భిక్షను ప్రసాదించును గాక.

    శ్రీ మాత్రే నమః.

    

  అష్టాదశ పీఠ శక్తి స్వరూపిణ్యై నమః.
  *******************************************
  అమ్మా!

పరమ పావనమైన నీ పాదరజ కణము
పతిత పాలకమైన పరమాత్మ స్వరూపము

నల్లనైన చీకట్లో నేను అల్లరులే చేస్తున్నా
అల్ల కల్లోలమైన మనసు నన్ను సన్నగా గిల్లుతోంది

ఎర్రనైన కోపముతో నేను వెర్రి పనులు చేస్తున్నా
చిర్రు బుర్రులాడు మనసు నాపై గుర్రుమంటోంది

తెల్లనైన తెలివిలో నేను తెలుసుకొనగ తప్పులన్నీ
తెల్లబరచె నాలోని తెలివితక్కువ తనాన్ని


సత్వ,రజో,తమో గుణములు సద్దుమణుగు చుండగా
నా ఆత్మనివేదనమే మహానైవేద్యమైన వేళ

ANANDA LAHARI-16

వారణాశ్యాం విశాలాక్షి

   " కాశంతు పునరాగత్య సంహృష్టం తాండవోన్ముఖం
   విశ్వేశం దేవం ఆలోక్య ప్రీతివిస్తారితే క్షణా
   సానురాగాచసా గౌరీ దద్యాత్ శుభపరంపరాం
   వారణాస్యాం విశాలాక్షీ అన్నపూర్ణ పరాకృతీ
   అన్నం జ్ఞానదదతీ సర్వాన్ రక్షతి నిత్యశః
   త్వత్ ప్రసాదాన్ మహాదేవి అన్నలోపస్తు మాస్తుమే."

   " వారణాస్యాం విశాలాక్షి నైమిశే లింగధారిణి
   ప్రయాగే  లలితాదేవి  కామాక్షి గంధమాదనే."
   
    గంగానదితో రెండు చిన్న నదులు "వరుణ", "ఆస్సి" అనే రెండు నదుల సంగమాల మధ్య ఉన్నందున "వారణాసి" అనే పేరు వచ్చిందని ఒక అభిప్రాయం. వారాణసి నగరానికి ఉత్తరాన వరుణ సంగమ స్థానం, దక్షిణాన అస్సి (ఇది చిన్న నది) నది సంగమ స్థానం ఉన్నాయి. మరొక అభిప్రాయం ప్రకారం "వరుణ" నదికే పూర్వకాలం "వారాణసి" అనే పేరు ఉండేది. కనుక నగరానికి కూడా అదే పేరు వచ్చింది. కాని ఈ రెండవ అభిప్రాయం అధికులు విశ్వసించడంలేదు.
"వారాణసి" అనే పేరును పాళీ భాషలో "బారనాసి" అని వ్రాశేవారు. అది తరువాత బవారస్‌గా మారింది.'వారాణసి నగరాన్ని ఇతిహాస పురాణాలలో "అవిముక్తక", "ఆనందకానన", "మహాస్మశాన", "సురధాన", "బ్రహ్మవర్ధ", "సుదర్శన", "రమ్య", "కాశి" అనే వివిధ నామాలతో ప్రస్తావించారు.

      మణికర్ణిక అను పదమునకు కర్ణమునకు (చెవికి) ధరించిన మంగళప్రద ఆభరణము.మాతసతి చెవిపోగు ఇక్కడపడిన ప్రదేశములో ప్రకటింపబడిన తల్లి కనుక "మణికర్ణికా దేవి" అని కూడా తల్లిని కొలుస్తారు.మణికర్ణికా ఘాటు   విష్ణువుచే నిర్మించబడినదిగా ఒక కథ ప్రచారములో ఉంది.విశాలాక్షి తీర్థము భక్తుల పాపప్రక్షాళనము చేస్తోంది.

     కలియుగ కైలాసమును ఎందరో కవులు,ఋషులు,యోగులు కీర్తించారు.కీర్తించుచున్నారు-కీర్తిస్తారు.

    
 " మోక్ష ద్వార కవాట పాటనకరీ కాశి పురాధీశ్వరి
  భిక్షాందేహి కృపావలంబనకరీ   మాతాన్నపూర్ణేశ్వరి."

    ఒకసారి స్వామిలీలగా వ్యాస మహర్షికి ,అతని శిష్యులకు  వారమురోజులపాటు భిక్ష లభించలేదట.అందులకు కోపిచిన వ్యాసుడు కాసిని శపించబోవు సమయమున పార్వతీ పరమేశ్వరులు వృద్ధ బ్రాహ్మణదంపతులుగా మారి వ్యాసుని అతని
 శిష్యులకు మృష్టాన్న భోజన ఆతిధ్యమునిచ్చిరి.అనతరము వ్యాసుని ఆగ్రహవశత్వమును క్షమించని శివుడు వ్యాసునికి కాశి బహిష్కరణను శాసించెను.వ్యాసుడు పశ్చాతప్తుడై పరమ శివుని వేడుకొనగా అతని పాదస్పర్శచే  దక్షిణకాశిగా ధన్యతనొందునని వరమిచ్చెను .

    అసి వరుణ అనే నదులు గంగలో సంగమిస్తాయి.అసి-వరుణ మధ్యనున్న ప్రదేశమును వారణాసి అంటారు.ఇరుకైన సందుల గుండా విశాలాక్షి అమ్మవారి గుడికి భక్తులు చేరుకుంటారు.గర్భగుడి ముందు భాగములో ఆదిశంకరులు ప్రతిష్టించిన శ్రీచక్రము సువాసిని పూజలను అందుకుంటుంటుంది.సర్వాభరణ,సర్వ పుష్పాలంకృతయై,సర్వాభీష్ట ప్రదాయినిగా సాక్షాత్కరిస్తుంది తల్లి.అమ్మవారి మూర్తి వెనుక మరొక మూర్తి మహిమాన్వితయై మనలను కాపాడుతుంటుంది.

  అమ్మవారిని దర్శించిన తరువాత సర్వశుభకరుడైన కాశీ విశ్వనాథుని దర్శించుకుంటూ
భక్తిపరవశులై

  "విశ్వేశం మాధవం డుండిం దండపాలంచ భైరవం
   వండే కాశిం గుహాం గంగాం భవానీం మణి కర్ణికాం" అని కీర్తిస్తుంటారు. 

   అహం కాశి గమిష్యామి.నేను కాశికి వెళుతున్నాను అని తలచినంత మాత్రముననే "భావనా మాత్ర సంతుష్టయైన తల్లి భవబంధముక్తులను చేస్తుందట.ఎంతటి వారైన కాశిక్షేత్రములో తమ తుదిశ్వాస విడవాలనుకుంటారు.చివరి క్షణమున పరమేశ్వరుడు కుడిచెవిలో ప్రణవమును చదువుతుంటే,విశాలాక్షి తన పవిటను వింజామరచేసి,విశ్రాంతిని ఇస్తుందట.సకలదేవతలు సాక్షాతాకరించి సన్నిధానమును చేరుస్తారట . 

  "కాశి" అను పదమునలు జ్యోతి.ప్రకాశము అను అర్థములుగలవు,అష్టాదశ శక్తిపీఠము-ద్వాదశ జ్యోతిర్లింగము-సప్తమోక్షపురము-అష్ట మాతృకా స్థలము అయిన కాశి లో వెలిసిన విశాలాక్షి మాత మనలను రక్షించుగాక.

   శ్రీ మాత్రే నమః.     

Ananda Lahari-14

 "సర్వ మంగళ మాంగళ్యే  శివే సర్వార్థ సాధికే
   శరణ్యే త్రయంబికే గౌరి నారాయణి నమోస్తుతే."

    "కరాంగుళి నఖోత్పన్న నారాయణ దశాకృతిః".తల్లి తన చేతివేళ్ళగోళ్ళనుండి దశావతార నారాయణులను సృష్టించి,వారిని ధర్మ సంస్థాపనకు ఉపకరణములు చేసి,వారి శక్తులను తనలో అంతర్లీనము(కల్కి)తప్ప అంతర్లీనము చేసుకొన్నది.ఇది చర్మ చక్షువులకు అర్థమైనది.సూక్షమను ఒకింత ఆలోచిస్తే 1.కర్త-2.కరణము-3.కార్యము-4.ఫలము/ఫలితము అని నాలుగుగా విభజింపబడిన శక్తియొక్కటే.కనుక కర్తగా తలపోసి,కరణములను సృష్టించి,కార్యరూపము దాల్చి,ఫలితములను ఫలములను అందుకొనుచున్నది అమ్మ.చిఛ్చక్తియే  సర్వవ్యాపకమై (వైష్ణవమై)  త్రికూటాచల పర్వత మధ్యమున మాయాసతి శిరోభాగము సర్వ శ్రేష్ట జ్వాలాయాం శక్తిపీఠముగా మనలను అనుగ్రహించుచున్నది.

    త్రికూటాచల పర్వతశ్రేణులలోని జ్వాలా క్షేత్రములో,మాయాసతియొక్క శిరోభాగము పడిన ప్రదేశములోఒకే శిలపై ఊర్థ్వ భాగమున శక్తిస్వరూపము గాను,అథోభాగమున మహాలక్ష్ని-మహావాణి-మహా గౌరి శక్తులైన మూడురూపములలో ద్యోతకమగుతు,మనలను దీవిస్తుంటుంది తల్లి.

  త్రికూట పర్వతము ఏనుగు దంతాకారముగాను,పై భాగము ఏనుగు నుదురుగాను లక్ష్మీసంకేతములై,అమ్మను పూజించుచున్నవి.

        స్థలపురాణము ప్రకారము బంచాలి గ్రామములో శ్రీధరుడు అను పండితోత్తముడు సదాచార సంపన్నుడై,సంతానము కొరకు అమ్మని అత్యమ్యభక్తితో ఆరాధించేవాడట.అతనిని కరుణించదలచిన తల్లి,

  " అధాత: సంప్రవక్ష్యామి కుమారీ కవచం శుభం
    త్రైలోక్య మంగళం నామ మహాపాతక నాశనం."

    శ్రీధరుని కరుణించిన కౌమారిదేవి అతనికి దర్శనమిచ్చి,అన్న సంతర్పణమును చేయమని కోరినది.పేదరికిముతో స్నేహముచేయు అతడు అమ్మ మాటలకు విస్తుపోయి,తల్లి
ఆనను శిరసావహించి,అన్న సంతర్పణకు ఊరిజనమునందరిని ఆహ్వానించి,ధ్యానమగ్నుడాయెను.అమ్మ ఉంటే అన్నీ ఉన్నట్లేకదా.భావనా మాత్రముచేతనే బహుపదార్థములు ప్రత్యక్షమాయెను.పంక్తి భోజనమును కౌమారి మాత్రుప్రేమతో మమతలుపంచుచు వడ్డించుచున్న సమయమున,దురహంకారియైన భైరవుడనువాడు అమ్మను మద్య-మాంసములను తినుటకు వడ్డించమన మనెను.వీలుకాదనిన అమ్మపై వాడు ఆగ్రహించి,బంధించుటకు ప్రత్నించిచిన మార్గమే,ఆట-పాటలతో అలుపన్నది తెలియక భక్తులు చేయు వైష్ణవీదేవి ఆధ్యాత్మిక అద్భుత యాత్ర.

       అమ్మ తొలిమజిలీ హంసవిల్లి గ్రామము.ఇక్కద దేవామాయి మందిరము ఉంది.శ్రీగురుడనే భక్తునికి అమ్మవారు బాలెంతగా దర్శనమిచ్చినదని,కై ఖండోబా మాత అని కూడ కొలుస్తారు.అక్కద అంతర్ధానమయిన తల్లి అనేక మజిలీలు చేస్తున్నప్పుడు అమ్మను అనుసరిస్తున్న నరులకు/వానరులకు దాహమేసి,డస్సిపోయిన తరుణమున అమ్మ  బాణమేసి జలను అందించినదట.దీనిని "బాణగంగ" అంటారు.అమ్మ తన కేశములతో ఈ జలమును పవిత్రము చేసినదని "బాల్ గంగ" అని పిలుస్తారు.ఉత్తరాది వాడుక భాషలో బాల్ అంటే కేశములు/శిరోజములు అని అర్థము.శిరోజానుగ్రమును పొందిన గంగ కనుక శిరోజ తీర్థము అని కూడా అంటారట.    భైరవుడు తనను ఇంకా వెంబడిస్తున్నాదేమో నని అమ్మ ఒకనిముసము వెనుతిరిగి చూసినదట.ఆ సమయములో అమ్మపాదుకలు భక్తులను ఆశీర్వదించుటకు అక్కదే నిలిచిపోయాయట.అందుకే ఆ స్థలము చరణ పాదుకా తీర్థమని కొలుస్తారు.
  కాలస్వరూపమైన కౌమారి తన లీలగ అక్కడ గుహలో తొమ్మిదినెలలు గర్భస్థశిశువు మాదిరి దాగి బయటకు వచ్చినదట.
 లీలారూపిణి కొంతముందుకుసాగి జ్యోతి స్వరూపిణియై, ,అవలీలగ బైరవునికి ముక్తిని ప్రసాదించినది.జైమాది నమో నమ:. 


  కట్రా త్రికూట పర్వత ప్రారంభములో ఉంది.నడవలేని వారు గుఱ్ఱాల మీద,పల్లకీ లలో వెళతారు.అమ్మ
 నామస్మరణతో,ఆశీస్సులతో బయలుదేరిన భక్తులు ముందుగా
 దర్శించేది 'కోల్  కండోలి మాతను.మాత దయతో ముందుకు సాగుతూ, దేవీమాయాను దర్శించుకుంటారు. తల్లి పిలవాలే కాని మనము
  తలచుకుంటే వెళ్ళలేము .కదులుతున్న కొన్ని మజిలీల తరువాత భైరవుడు తనను ఇంకా
  వెంబడిస్తున్నా
  డేమోనని ఒకసారి వెనుదిరిగి చూచిన
  దట.అనుగ్రహముగా అమ్మ
  చరణములు అక్కదనే తమ ముద్రికలను నిలిపాయట.కనుక ఈ ప్రదేశమును
  చరణ పాదుకా ప్రదేశముగా కొలుస్తారు.

   అమ్మను అనుసరిస్తు నడుస్తున్న నరులు/వానరులు దప్పిగొని బడలినవారైనా
  రట.కనికరించిన తల్లి తన బాణమును సంధించి జలమును అందించినదట.అ పవిత్ర తీర్థమును 'బాణ గంగ" అని కొలుస్తారు.మరి కొందరు అమ్మ తన
  శిరోజములతో అ జలమును అతిపవిత్రము గావించినదని "బాల్-గంగ" అని కొలుస్తారు.కేశతీర్థము అనికూడా కొలుస్తారు.

  అమ్మ అ తాంత్రికుని బారినుండి తప్పించుకొనుటకు, అక్కడి గుహాలయములో తొమ్మిది నెలలు ,గర్భస్థ శిశువు వలె ఘోరతపమాచరించినదట.అందువలన
  అమ్మను ఆదికుమారి అని కొలుస్తారు.  గర్భజూన్  అనికూడ అం
  టారు.
  అక్కడ భైరవుడు తలప
  డబోగా అమ్మ వానిని ఎదిరించి ,క్షమించి అంతర్ధానమయ్యెను.సాగుతూ సాగుతూ
  త్రికూటమను
  పర్వత మధ్యభాగమునకు చేరెనట.మూర్ఖుడైన భైరవుడు తన తప్పిదమును,అమ్మ క్షమాగుణమును గుర్తిం
  చని భైరవునితలను తన ఖడ్గముతో దునిమి,వాని కోరికపై,వాని తలను దర్శించిన తరువాతనే వైష్ణోదేవి తీర్థ యాత్ర ముగియునట్లు వరమిచ్చెను.

      "జంబూ కటక చైత్యేషు నిత్యం సన్నిహితాలయే" నే శ్లోకమాధారముగా ఈ

ANANDA LAHAR-13

 " త్రివేణి సంగమోద్భూత త్రిశక్తీనాం  సమాహృతి
    ప్రజాపతి కృతాశేష యుగమారాభివందితా
    బృహస్పతి కరాంతస్థ పీయూష పరిసేవితా
    ప్రయాగే  మాధవీదేవి సదాపాయాత్ శుభాకృతీ"

    ప్రజాపతి ఎక్కువ యాగములను చేసిన ప్రదేశము కనుక ప్రయాగ అని పేరువచ్చినది.ప్రకృష్ట యాగ వాటికగా ప్రసిద్ధి పొందిన క్షేత్రము కనుక ప్రయాగ అని తలచేవారు ఉన్నారు.బృహస్పతి మోహిని వదిలిన అమృతభాండమును తీసుకెళ్ళుచుండగా కొన్ని బిందువులు పడిన ప్రదేశము కనుక " అమృత తీర్థము" అని కూడ పిలుస్తారు.విష్ణుపాదోద్భవ గంగ యమున నదులను ఇళ-పింగళ నాడులుగాను,సరస్వతిని సుషుమ్నగాను గౌరవిస్తారు.మూడునదుల సంగమము  ముక్తిప్రదమనుట
 నిర్వివాదాంశము..అమ్మతత్త్వము సాకారము-నిరాకారము,సద్గుణము-నిర్గుణము.నిరంజనము-నిత్యము.తన లీలా విశేషముగా అమ్మ సాక్షాత్కరించి వెంటనే అంతర్ధానమయినదట.ఒక కొయ్య  స్థంభములో మాత తన శక్తిని నిక్షిప్తపరచినదని భావిస్తారు.కొందరు విశాలమైన అరుగు ప్రేదేశమును అమ్మగా తలుస్తారు.యద్భావం తద్భవతి.

     అమ్మవారిని అరూపిగాను,చెక్క ఊయలపై చిద్విలాసముగా ఊగుచున్న ఉమాదేవిగాను కొలుస్తారు.అమ్మను దీపాలను వెలిగించి,పుష్పాలతో వాటిని అలంకరించి ఆరాధిస్తారు.అమ్మవారిని నూతన వధువుగా అన్వయించుకుంటూ,ఒకసారి నూతన వధువుగా పల్లకిలో తల్లివెళ్ళుచున్న సమయములో కొందరు దొంగలు బోయీలను,బంధుమిత్రులను హింసించి,వధువును బంధించ ప్రయత్నించగా అమ్మ పల్లకినుండి దూకి అంతర్ధానమయినదని,పల్లకిని కూడ అమ్మ ప్రతిరూపముగా భావించి,నూతన వధూవరులు అమ్మను దర్శించి,ఆశీర్వచనములు పొందుతారు.అమ్మను అలోపి అనగా ఎటువంటి లోపములులేని మూర్తిగా భావించి,కొలుస్తారు.


  అమ్మవారి కొయ్యస్తంభము ముందు భక్తులు దీపములను వెలిగించి వానిని పూవులతో అలంకరిస్తారు.అమృతబిందువులు పడిన తీర్థము కనుక దీనిని తీర్థరాజముగా గుర్తించి కుంభమేళ ఉత్సవములను అత్యమ్యవైభముగా జరుపుతారు.ఇక్కడి మహావట వృక్షము అత్యంత మహిమాన్వితమై మూలమునందు ఆంజనేయస్వామి,శనీశ్వరునితో కొలువుతీరి భక్తుల కొంగుబంగారముగా కీర్తించబడుతుంది.సప్తమోక్షపురముగా ప్రయాగ మాధవేశ్వరినిలయము ప్రకాశించుచున్నది.ఆలయసమీపమున మాభగవతి-జ్వాలాదేవి ఆలయములు కలవు.సీతారామ మందిరము శ్రీకరముగా నెలకొనియున్నది.ఏకత్వములో అనేకత్వమునకు రూపారూపా మూర్త్యాయమూర్త్యా మాధవీదేవి అమ్మ మహిమను చాటుతున్నట్లు ప్రధాన గోపురము అనేకానేక గోపురములతో అమ్మతత్త్వమునకు ప్రతీకగా ప్రకాశిస్తు ఉంటుంది.

   శ్రీమద్భాగవతము ప్రకారము శుకమహర్షి పరీక్షిన్మహారాజుకు వటవృక్షమహిమను వివరించినట్లు తెలుస్తోంది.అమ్మవారు మాధవేశ్వరీదేవిని మాయాసతి శరీరభాగమైన చేతివేళ్ళు పడిన చివరి ప్రదేశముగాను పరిగణిస్తారు.అయ్యవారు  మాణిక్యేశ్వరుడు.త్రిశూల సర్ప పడగలతో సాక్షాత్కరిస్తుంటాడు.
.

   స్వామి బ్రహ్మానంద అమ్మను ఇక్కడ మూడు జటలుగల బాలగా దర్శించారని నమ్ముతారు.నూతన వధూవరులు అమ్మను దర్శించి ఆనందపరవశులవుతారు.తల్లి నూతన వధువుగా పల్లకి నుండి దూకి అంతర్ధానమయినదని అమ్మను అలోపిగాను పూజిస్తారు.

  "మననాత్-ధ్యాత్ లభ్యతే ఇతి మాధవేశ్వరి" మనలను రక్షించును గాక.
  
      శ్రీ మాత్రే నమః.

ANANDA LAHARI-12

హరిక్షేత్రే  కామరూపా

   " కామాఖ్యే కామదే దేవి నీలాచల నివాసిని
    కామస్య సర్వదే మాత మాతృసప్తక సేవితే
    జామదగ్నస్య రామస్య మాతృహత్యా విమోచని
    పంచ శంకర సంస్థాన భక్తపాలన తత్పరా
    కళ్యాణదాయిని మాతా విప్రదర్శన నర్తనా
    హరిక్షేత్రే కామరూపే ప్రసన్నా  భవసర్వదా."

   మాయాసతి యోని భాగము పడిన ప్రదేశము మహాకాళి మహాలక్ష్మి మహాగౌరి త్రిశక్త్యాత్మకమై కామాక్ష్యాదేవిగా నీలాచల పర్వతమందు ప్రకటితమై మనలను పరిపాలిస్తున్నది.ఒకానకొప్పుడు తల్లి స్వామితో ఆనందవిహారమును చేయగోరిన స్థలమని,అందువలన సత్సంకల్పములు నెరవేరతాయని విశ్వసిస్తారు.బ్రహ్మపుత్రా నదిఒడ్డున కల ఈ ప్రదేశములలో ౠషులు,సత్పురుషులు అచలములై అచంచల భక్తితో అమ్మను ఆరాధించి పునర్జన్మా రాహిత్యమును పొందిరి.అమ్మ నిర్మాల్యము సహితము సర్వదుఖః హరము  .

  దేవి భాగవత ప్రకారము గుహరూపముననున్న దేవాలయ సొరంగము ఒక పవిత్రస్థలమునకు దారితీస్తుంది.అక్కడ ఏ విధమైన రూపము మనకు (చర్మ చక్షువులకు) గోచరించదు.కాని భూగర్భములోని సహజమైన నీటిబుగ్గలోని నీరు యోని ఆకారముగల గండశిల పగులులోంచి ప్రవహిస్తూ ఉంటుంది.ఆదిశక్తి కాళియే కాళివిద్యగా,కామాఖ్యా దేవతగా మనలను అనుగ్రహిస్తున్నది యోనిరూప విరాజితయై.ఊర్వశి గుండములో పుణ్యస్నానమాచరించిన తరువాత అమ్మవారి దర్శనము చేసుకొందురు".కమనీయాత్వాత్ కామః "రమణీయత్వము నిర్వచించుట అసాధ్యము.

     "ఆత్మవిద్యా మహ విద్యా శ్రీవిద్యా కామసేవితా" 

  తిరిగి  రూపమును పొందిన మన్మథుడు దానికి సార్థకతను కలిగించుటకై,అరవై కోట్ల యోగినీ దేవతలు,పద్దెనిమిది భైరవ శక్తులు,దశమహావిద్యలు అమ్మవారి చుట్టు చేరి ఆరాధింపబడుచున్న కామాఖ్యాదేవి ని సేవిస్తూ,తన వంతుగా విశ్వకర్మచే అత్యద్భుత ఆనంద నిలయమును నిర్మింపచేసి,అమ్మను అక్కడ ఉండమని ప్రార్థించెనట.

    శ్రీ మహావిష్ణువు నల్లని కొండరూపములో నీలాచలమను పేర అమ్మను అచంచల భక్తితో ఆరాధిస్తుంటాడు అని ప్రబల విశ్వాసము.గిరి ప్రదక్షిణము చేయు సమయమున వారిని దర్శించి ధన్యులైనవారు కోకొల్లలు.అందులన ఈ ప్రసిద్ధ క్షేత్రమును "కామగిరి" కామవాటిక" అని కూడా భావిస్తారు.దేవతలు ఈ పవిత్ర ప్రదేశమునందు అమ్మను కొలిచి ఖేచరత్వమును (ఆకాశయానము) పొందిరట.
  నీలాచల రూపములో హరినివాసముకనుక "హరిక్షేత్రము" అని కూడా పిలువబడుతున్నది.
  ఇచ్ఛాశక్తి స్వరూపమే కామాఖ్యాదేవి అని ప్రస్తుతించబడుచున్నది.

ANANDA LAHARI-11

 మాణిక్యే  దక్షపీఠికా

  " ద్రక్షావతి స్థితశక్తి విఖ్యాత మాణిక్యాంబికా
   వరదా శుభదా దేవి భక్త మోక్ష ప్రదాయిని

     పంచభూతములు  సమతౌల్యమును పాటించు పవిత్ర ప్రదేశము "ఆరామము".అమరారామము,ఖీరారామము,సోమారామము,భీమారామము,దక్షారామము అను పంచారామములో "దక్షారామము" ఒకటి.ఆరామము అనగా అతిమనోహరము అను అర్థము కూడాకలదు.ఆరామ అనగా శ్త్రీ అనే అర్థము ఉండి.స్త్రీత్వముతో అనగా మాతృత్వముతో అనుగ్రహించెడి పవిత్ర క్షేత్రములు ఆరామములు అని భావించుటలో తప్పులేదేమో.మాయాసతి ఎడమబుగ్గ పడిన ప్రదేశము ఎనలేని వాత్సల్యమై
 మాణిక్యాదేవియై మనలను ఆశీర్వదించుచున్నది.పార్వతీ పరమేశ్వరులు కైలాసము నుండి,కాశికి ,కాశి నుండి దక్షారామమునకు విచ్చేశారని స్థలపురాణము చెప్పుచున్నది.దక్షుడు నిరీశ్వర యాగము చేసిన ప్రదేశము తిరిగి భీమేశ్వరునిచే సంస్కరించబడినది కనుక దక్షారామము అని పేరు వచ్చినదని చెబుతారు.దక్షప్రజాపతి పుత్రిక దాక్షాయణి పేరుతో దాక్షాయిణి పురమని కూడా పిలుస్తారు.కాలక్రమేణ ఆరామము ఉద్యానవనముగా వ్యవహరింపబడుచున్నది.

    త్రిలింగ శైవ పుణ్యక్షేత్రాలుగా కీర్తింపబడుతున్న కాళేశ్వరము,శ్రీశైలము,భీమేశ్వరములలోని భీమేశ్వర పుణ్యక్షేత్రమే దక్షారామము.
దక్షారమము భోగ క్షేత్రము(అయ్యవారు) మరియు యోగ క్షేత్రము(అమ్మవారు).అర్థనారీశ్వరమైన స్వామి పక్కన అమ్మవారు యోగ ముద్రలో కూర్చుని దర్శనమిస్తారు.

    సూర్యభగవానుడు నిత్యము అతిపొడవైన భీమేశ్వర స్పటిక లింగమును అభిషేకించెడివాడని,అభిషేకము తరువాత
 సప్తర్షులు సైతము ఆ వేడిని భరించలేక,సమీపించలేక పోయెడివారని,పరమేశుడు వారిని అనుగ్రహించి,గోదావరినదీ ఏడుపాయల జలముతో చల్లబరచుకొనుచు వచ్చి తమను సేవించుకొనమని సెలవిచ్చాడట.అందు వలన
 ఏడుపాయలుగా చీలిన గోదావరి సప్తగోదావరిగా ప్రసిద్ధికెక్కినది.అందులో భరధ్వాజ,జమదగ్ని,విశ్వామిత్ర
 ఋషుల తపోశక్తులు అంతర్లీనముగా ప్రవహిస్తూ ఉంటాయట. సప్త
 గోదావరిగుండము తాను పునీతురాలై భక్తులను పునీతులను చేస్తుందట.

      అతి పొడవైన భీమేశ్వరస్వామి లింగము రెండు భాగములుగా ద్యోతకమగుతు,రెండస్థుల దేవాలయములో దేదీప్యమానముగా దీవెనలను ఇస్తుందట.తుండి గణపతి-నాట్య గణపతి ద్వారపాలకులుగా స్వాగతించు ఈ దేవాలయము వేంగీ రాజైన భీమునిచే పునర్నిర్మింపబడినదని అంటారు.

  మాణిక్యాంబను గురించి వేర్వేరు కథలు ప్రచారములో కలవు.

    చనిపోయిన తన కుమార్తె రూపమును  స్వర్ణప్రతిమగా చేయించుకొని,మణిమాణీఖ్యములను అలంకరించి ఒక విప్ర పూర్వ సువాసిని ఆరాధించెడిదట.ప్రసన్నురాలైన తల్లి అదేరూపములో ఆమెను కరుణించెనట.

   మరొక కథనము ప్రకారము భీమేశ్వరుని పతిగా ఊహించుకొనుచు కొలుచు ఒక వేశ్యను
 అనుగ్రహించిన తల్లి ఆమె పుత్రికగా జన్మించి,కరుణించినదట.

     ఇంకొక స్థలపురాణము ప్రకారము తారకాసురుడు పరమశివుని అర్చించి.వరముగా ఆత్మలింగమును పొందెను.దానిని తన కంఠమున ధరించి,వరగర్వితుడై అనేక
 దుష్కృత్యములు .సాధువులను,సజ్జనులను,దేవతలను హింసించ దేవతలు తల్లిని వేడుకొనగా తన తనయుడైన కుమారస్వామిచే తారకుని తుదముట్టించి శివుని ఆత్మలింగమును తన అరచేత ధరించి ఆదిశక్తిగా అమ్మ మనలను,శ్రీచక్రముపై అధిస్ఠించి అనుగ్రహిస్తున్నదని తలుస్తారు.

  "పృధ్వి పదునెనిమిది యోగశక్తి
   గణములలో నెంచ సర్వ శృంగారి యగుచు
   భీమ నాథుని సన్నిధి ప్రేమవెలయు
   మాణికాదేవి సకల కళ్యాణమూర్తి" అని కవి సార్వభౌమ శ్రీనాథ మహాకవి అమ్మను దర్శించినాడు.

  సంతానార్థము వచ్చినవారిచే నాగప్రతిష్టలను చేయించుకుని, వారిని అనుగ్రహించు మాణిక్యాదేవి మనలను కాపాడు గాక.

  శ్రీ మాత్రే నమః.