KURYAT KATAKSHAMKALYANI-11

  ప్రార్థన

  కవీంద్రాణాం చేతః కమలవన బాలాతప రుచిం

  

 సమం దేవి స్కంద ద్విపవదన పీతం స్తనయుగం

 తవేదం నఃఖేదం హరతు సతతం ప్రస్నుత ముఖం

 యదాలోక్యా శంకాకులిత హృదయో హాస జనకః

 స్వకుంభౌ హేరంబః పరిమృశతి హస్తేన ఝడితి.

 శ్లోకము

   

 యత్రాశయోలగతి తత్రాగజ వసతు కుత్రాపి నిస్తుల శుకా

 సుత్రామ కాలముఖసత్రాసకప్రకర సుత్రాణకాలిచరణా

 ఛత్రానిలాతిరయ పత్రాభిరామగుణ మిత్రామరీ సమవధూ

 కుత్రాసహీన మణి చిత్రాకృతి స్పురిత పుత్రాదిదాన నిపుణా.తాం రంజనమమీ.

1.  

 స్తోత్ర పూర్వపరిచయము.

 *******************

 ముగురమ్మలను మూడువిధములుగా స్తుతించి,ముచ్చటగా మూడు వరములను కోరిన మహాకవిని,ఆ" భక్తరక్షణ దాక్షిణ్య కటాక్షిణి,ఆ" సత్య సంపూర్ణ విజ్ఞాన సిద్ధిదాతాలోక పూజ్యుని చేయదలచినదేమో.

 కనుకనే మహాకవి ప్రస్తుత శ్లోకములో,చాందోగ్య ఉపనిషత్ మహావాక్యమైన.

"తత్-త్వం-అసి" ని బహుచమత్కారముగా మనకు పరిచయము చేస్తున్నారు.

 కంకాళ పక్షి విషయే అంటు మన ఉపాధి విషయమును ప్రస్తావించువేళ,ప్రజ్ఞానం బ్రహ్మ అను మొదటి వాక్యమును చెప్పకనే చెప్పినారు.బృందార బృంద పద ప్రయోగము చేస్తూ 'అయం-ఆత్మ బ్రహ్మ" అన్న రెండవ వాక్యమును స్పష్టీకరించారు.

  ఆ బ్రహ్మము తనలోనే-మనలోనే చైతన్యముగాఉందన్న విషయమును నొక్కివక్కాణిస్తూ,

"తయ్రాశయో లగతు-తత్ర అగజా వసతు" అంటూ,

 మనభాషలో చెప్పాలంతేనువ్వెక్కడుంటే-నేనక్కడ ఉంటానన్నభావనను గ్రహించే వరమును అర్థిస్తున్నారు ఆ "దేశ-కాల-అపరిఛ్చిన్నను." నమో-నమః.ఈ స్థితినిదాటితేనే కదా "త్వమేవాహం"అనే తత్త్వము అర్థమయ్యేది.

  ప్రస్తుత శ్లోకములో మహాకవి తన హృదయముతో పాటుగా అమ్మ అనుగ్రహమును సహచరించమంటే,మరొక మహానుభావుడు  ఆదిశంకరులు,

 "దదానీ-దీనేభ్య" అంటూ  ప్రారంభించి,

 మజ్జీవః-నిమజ్జన్ అంటూ , 

 నీ మందార పాదారవిందముల మకరందమును గ్రోలుతూ ఈజీవి అనే తుమ్మెదను  నీలో కలిసిపోనీయవమ్మా-అంటూ  ప్రార్థించారు.

 ఎంతటి మహద్భాగ్యము. 

  పద విన్యాసము

 *********

 "పరాకృత సరోజాత పరాక్రమ సరోరుహా" నమోనమః.

 

జగదంబ-

చరణా-చరణారవిందములు

త్రాణకారి- చరణా-

రక్షించేవి అమ్మవారి చరణారవిందములు

 సు-త్రాణకారి-చరణా

 సమర్థవంతముగా-రక్షించేవి-అమ్మవారిచరణములు

 ప్రకర-సు-త్రాణ కారి-చరణా

 ఒక్కరిని మాత్రమే కాదు-సమూహములను-సమర్థవంతముగా-రక్షించే -చరనములు కలది.

 త్రాసక-ప్రకర-సు-త్రాణకరి-చరణా

 భయముతో నున్న-సమూహములను-సమర్థవంతముగా-రక్షించే-చరణములు కలది.

 "దుష్టభీతి-మహా భీతిభంజనాయైనమో నమః"

 2.జగదంబ-నేర్పరి

  నిపుణా-నేర్పరి తనము కలది

  దాన-నిపుణా-ప్రసాదించుటలో నేర్పరి

  కు-త్రాస-హీన-దాన-నిపుణా

  కు-నింద-త్రాస-భయము-హీన-లేని-దాన-వరములను ప్రసాదించుటలో-నిపుణా-నేర్పరి.

  స్పురిత-కు-త్రాస-హీన-దాన నిపుణా

 ప్రకాశభరితమైన-అనింద్యమైన-భయరహితమైన-వరములను ప్రసాదించే నేర్పరి.

  జగదంబ

 " అంతర్ముఖ జనానంద ఫలదాయాయై నమః"

  మహాకవి అంతర్ముఖులతో బాటుగా అవనీతలమునకు కూడా పై వాక్యమును అనుసంధానిస్తున్నారు.

 నిపుణా-నేర్పరి తనము కలది తల్లి

 కు-భూమండలము యొక్క

 త్రాస-భయమును 

కు-త్రాస-హా

  భూమండలము యొక్కభయమును తొలగించునది.

    అంతేకాదు

3. అష్టలక్ష్మి-అష్టైశ్వర్య ప్రదాయిని.

నిపుణా-నేర్పరి

 దాన-నిపుణా

 వరములను ప్రసాదించుటలో నేర్పరి

భూమికి-భూజనులకు-సకల చరాచరములకు,

 దాన నిపుణా-వరములను ప్రసాదించుటలో నేర్పరి

 విచిత్రకృతి-దాన నిపుణా

వేరు-వేరు స్వరూప-స్వభావములతో కూడిన శ్రేష్ఠమైన వరములను ప్రసాదించుతలో నేర్పరి.

 సంతాన శబ్దము -కావ్య సంతానముగాన్వయించుకుంటే బహుముఖ వైవిధ్య ప్రజ్ఞా పాటవ పాండిత్యములుగా కూడా అన్వయింపబడుతుంది.

 ఛందస్సారా-శాస్త్ర సారా-మంత్రసారా అయిన మహేశ్వరి  దాన నిపుణా.

4.

 

 మహాకవి జగదంబను 'అగజా" అని సంబోదిస్తు-సంస్తుతి చేశారు." న గఛ్చతి-కదలలేనిది అగము/పర్వతము.కదలలేని తల్లిగా సంబోధిస్తూ అతిచంచలమైన తనమనసు ఎచ్చటెచ్చట విహరిస్తుందో అక్కదక్కడకు అమ్మయును వచ్చి హృదయములో స్థిరముగా అధివసించి యుండు భాగ్యమును ప్రసాదించు తల్లీ  అని సూక్ష్మమును వివరించే భావ మకరందముతో అమ్మను అభిషేకిస్తున్నారు.

KURYAT KATAKSHAM KALYANI-10

 

   

     కుర్యాత్  కటాక్షంకళ్యాణి-10

    ****************************

 ప్రార్థన

 *****

" అరాలైః స్వాభావ్యాత్ అలికలభన శ్రీ భిరలకైః

   పరీతంతే వక్త్రం పరిహసతి పంకేరుహ రుచిం

   దరస్మరేయస్మిన్ దశన రుచికింజల్క రుచిరే

   సుగంధౌముద్యంతి స్మరదహన చక్షుర్మధులిహః"

 శ్లోకము

 *****

 వందారు లోక వర సందాయినీ విమల కుందవదాత రదనా

 బృందారు బృంద మణి బృందారవింద మకరందాభిషిక్త చరణా

 మందానిలా కలిత మందారదామభిః అమందాభిరామ మకుటా

 మందాకినీ జననభిందాన వాచమరవిందాసన దిశతుమే.

 స్తోత్ర పూర్వ పరిచయము

 ******************

  దుష్ట శిక్షణ-శిష్ట రక్షణమే  తన కరుణగా

 లీలా బ్రహ్మాండ రూపిణి,శివాపరాధముగా తన తండ్రియైన దక్షప్రజాపతి తలపెట్టిన నిరీశ్వర యాగమును అడ్డుకుని,పరమేశ్వరునిచే దక్షుని మేథను సంస్కరింప చేసినది.కాఠిన్యము-కారుణ్యము తన చూపులుగా,ప్రసరించుచున్న తల్లి,ప్రస్తుత శ్లోకములో ముగురమ్మల రూపముగా ముజ్జగములను ఏవిధముగా కరుణించుచున్నదో దర్శింపచేస్తున్నారు.

అమ్మవారి రదనకాంతి,చరణకాంతి,కిరీట కాంతి నాపై ప్రసరించి,నన్ను పునీతునిచేయును గాక.

. పదవిన్యాసము

  *********

 

 " శరత్జ్యోత్స్నా శుద్ధాంస్ఫటిక ఘటికా పుస్తకధరాం

  మథు-క్షీరా-ద్రాక్షా మథురమధురీణా-ఫణితయా".

 

 1. జగదంబ

   రదనా-పలువరుస కలది

   అవదాత- రదనా-

   తెల్లని - పలువరుసకలది

   కుంద- అవదాత- రదనా-

   బొండు మల్లెల వంటి తెల్లని పలువరుస కలది.

  విమల-కుంద-అవదాత-రదనా

 స్వఛ్చమైన-బొండు మల్లెలవంటి-తెల్లని-పలువరుస కలది.

 అమ్మవారిముఖపద్మము  దరహాసమనే కేసరకాంతులతో సుగంధ  పరిమళములను దిగ్దిగంతములు వ్యాపింపచేస్తూ,మన్మథుని దహించిన పరమేశ్వరుని రెండుకళ్లనే తుమ్మెదలను

 వివశులనుచేస్తున్నవి తల్లీ అని ఆదిశంకరులు భావించారు. 

    "ధర్మమే పద్మము.పద్మమునకు మూలము జ్ఞానము.పద్మకేసరముల మకరందము వైరాగ్య సంకేతము.పరమశివుడు  జ్ఞాన-వైరాగ్యములనుండి తన భావనను మరల్చలేకున్నాడనుట పరమార్థము."

ఆదిశంకరులు అరవింద కేసరములుగా  అమ్మవారి దంతకాంతిని భావిస్తే,మహాకవికాళిదాసు మల్లెలతో సంభావించారు.

సౌకుమార్యము-సౌందర్యము-సౌరభము అను త్రివేణిసంగమముగా, మల్లెలు గా భావింపబడుచున్న అమ్మవారి దంతములు.

  "శుద్ధవిద్యాంకురాకారా ద్విజపంక్తిద్వయోజ్వలా నమోనమః"

      సర్వశుక్లా సరస్వతీ రూపముగా మరొకపాఠాంతరము.

 2.జనని

 'శ్రుతీనామూర్ధానో దధతి తవయౌ శేఖరతయా

  మమాప్యేతౌ మాతః శిరసి దయయా దేహి చరణౌ"

   వేదములనే

 పువ్వులచే  ప్రకాశించుచున్న నీ   చరణములను  నా శిరముపై దయతో ఉంచవమ్మా అని ప్రార్థిస్తున్నారు  శంకరులు.

    చరణా-పాదపద్మములుకలది

    అభిషిక్త చరణా-

    అభిషేకించబడిన పాదపద్మములు కలది.

   మకరంద  - అభిషిక్త చరణా-

   పూతేనియలచే అభిషేకించబడిన పాదపద్మములు కలది. 

   అరవింద-మకరంద-అభిషిక్త-చరణా

  పద్మముల లోని- మకరందముతో- అభిషేకించబడిన- పాదపద్మములు కలది.

  మణిబృంద -అరవింద-మకరంద-అభిషిక్త-చరణా

  మణులలో దాగియున్నపద్మరాగ మణులతో

//కలిసియున్న పద్మముల మకరందముతో అభిషేకించబడిన పాద పద్మములు కలది

 బృందారబృంద-మణిబృంద-అరవింద-మకరంద-అభిషిక్త చరణా

   దేవతా సమూహముల కిరీటములలోని మణులతో పాటుగా నున్న 

 పద్మములమకరందముతో అభిషిక్తముచేయబడిన పాదపద్మములు కల తల్లీ ,

 "సుపద్మరాగ సంకాశ చరణాయై నమః"

  

3." గతైర్మాణిక్యత్వం గగనమణిభిః సాంద్రఘటితం

  కిరీటం తేహైమం హిమగిరి సుతే కీర్తయతి యః"

  ద్వాదశాదిత్యులనే గగన మణులతో పొదగబడిన 

  కిరీటము కల తల్లీ,నీ కిరీట కాంతులతో నన్ను పునీతునిచేయవమ్మ-

 

        

 మకుటా_ కిరీటమును ధరించినది

 అభిరామ మకుటా-

 మనోహరమైన -కిరీటమును ధరించినది

 అమంద-అభిరామ-మకుటా

 మిక్కిలి- మనోహరమైన కిరీటమును ధరించినది

 దామాభి-అమంద-అభిరామ-మకుటా

 మాలికలతో -మిక్కిలి- మనోహరమయిన -కిరీటమును ధరించినది

 మందార-దామాభి-అమంద-అభిరామ-మకుటా

 మందార-మాలికలతో-మిక్కిలి-మనోహరమైన-కిరీటము కలది.

 కలిత-మందార-దామ-అమంద -అభిరామ-మకుటా

 చేర్చబడిన-మందార-మాలికలతో-మిక్కిలి-మనోహరమైన-కిరీటము 

 కలది.

 అనిల-కలిత-మందార-దామ-అమంద-అభిరామ-మకుటా

 గాలిచే-చేర్చబడిన-మందార-మాలికలతో-మిక్కిలి-మనోహరమైన- 

 కిరీటము కలది.

 మంద-అనిల-కలిత-మందార-దామ-అమంద-అభిరామ-మకుటా

 పిల్లతెమ్మెరలను- గాలిచే-చేర్చబడిన-మందార-మాలికలతో-మిక్కిలి- 

 మనోహరమైన-కిరీటము కలది. 

   "వజ్రమాణిక్య కటకకిరీటాయై నమః" 

-

  

  4.అనుగ్రహము

  

 దిశతు-అనుగ్రహించునుగాక

 మే-దిశతు-

 నాకు అనుగ్రహించును గాకు

 -

 వాచం  మే  దిశతు

 వాక్కులను-నాకు-అనుగ్రహించునుగాక

 జవన- బింధాన- వాచ- మే- దిశతు

 వేగములన్నింటిని అధిగమించు వాక్కులను  నాకు అనుగ్రహించునుగాక

 మందాకిని-జవన-బింధాన-వాచం-మే=దిశతు

 ఆకాశ గంగానది -వేగమును-అధిగమించు- వాక్కులను- నాకు- 

 అనుగ్రహించును గాక

 అరవిందాసన-మందాకిని-జవన-బింధాన-వాచం-దిశతు-మే

  పద్మాసనయైన పరమేశ్వరి అవ్యాజ కరుణతో గంగానది వేగమును 

 అధిగమించు వాక్కులను నాకు అనుగ్రహించును గాక.

 "పద్మప్రియేపద్మిని పద్మహస్తేపద్మాలయే పద్మదళాయతాక్షి

  విశ్వప్రియే విష్ణుమనోనుకూలే త్వత్ పాదపద్మమ్మయి సన్నిధత్స్వ"

   అని, లక్ష్మీ స్వరూపముగాను స్తుతించారు.

 మందార దామ అభి అమదాభిరామ అని సంపదలను అర్థించారు.

 బృందార బృంద-మణి బృందార వంద అంటూ ఏకము-అనేకము 

 రెండు నీవేనమ్మా అంటూ స్తుతిస్తూ,ధనము,ఐశ్వర్యము-విభవము- 

 యశము అర్థిస్తున్నారు.

 ఇక్కడ మనము మందార అన్న పదము యొక్క ప్రాముఖ్యతను  

 గుర్తు చేసుకుందాము.

 అశోకము-పారిజాతము-అరవిందము-మందారము వికసనమునకు- 

 పరిమళమునకు సంకేతములుగా అలంకారికులు భావిస్తారు.

 కనుకనే మహాకవి తనకు

 మథు-క్షీర-ద్రాక్ష మథురిమధురీణా వాక్కులతో పాటు-వాటిని 

 వికసింపచేసి-శాశ్వత శ్యామలా సాన్నిహిత్యము ప్రసాదించమని 

 ప్రార్థించారు.

 ఎంత చక్కని భావ మకరాందాభిషేకము.

  మందారము-మందానిలము-బృందారు బృందము- 

  మణిబృందారవిందము అను వినసొంపగు పదములతో,

  మందార,మందాకినీ,మందానిలా,అమందాభి అను పదములలో 

  మందా  శబ్దమును పునరావృతము  చేస్తూ,

 

 

 

 వందారు,సందాయినీ,కుందావదాత,మకరందాభిషిక్త,మందానిలా,మందార,అమదాభి,మందాకినీ,భిందాన,అరవిందాసనా అను పదములలో,బిందు పూర్వక,దా "0దా" అను నాదభూషణములను అలంకరించారు.

   సర్వం శ్రీమాత చరణారవిందార్పణమస్తు.

    అమ్మ దయతో  అర్చనకొనసాగుతుంది.

  ( కొన్ని వర్గములవారు 8 శ్లోకములను మాత్రమే అంబాష్టకముగా పరిగణిస్తే మరికొందరు 10 శ్లోకములను తీసుకుని దశశ్లోకి గా  కీర్తిస్తారు.)